بررسی تأثیر سبکهای فرزندپروری والدین بر میزان خلاقیت کودکان

فرزند پروری

با توجه به برخورد جوامع بشری با مسائل ناهمگون بی شمار فزاینده وابستگی متقابل بین کشور‌ها، تحلیل رفتن منابع طبیعی، سرعت فزاینده تغییرات و مسائل عدیده‌ای از این قبیل نیاز به یافتن تصویری هر چه جامع‌تر و دقیقتر از آینده برای هر جامعه از ضروریات است. (کفایت، 1372).

تورنس (1959) استدلال می‌کند که تصاویر آگاه و ناخودآگاه از آینده، نیروی محرک مهمی در پس دستاوردهای آینده‌اند. تصاویر مثبت آینده، نیروی پر توان مغناطیسی هستند که ما را به تحرک واداشته‌اند و به ما انرژی لازم را برای حرکت به پیش به سوی امکانات، راه‌حلها و دستاوردهای خلاقی و جدیدی می‌دهند از طرفی برای آنکه بتوانیم قدرت تصور خود را افزایش دهیم و تصاویر مثبتی از آینده خلق کنیم باید خلاقیت خود را پرورش دهیم. چه نیاز به به خلاقیت اجتناب ناپذیر است، بنابراین در این دنیای پیچیده کنونی که در هر رقابتهای بسیار فشرده جوامع مبتکر و مختلف برای دستیابی به جدیدترین تکنولوژی و منابع قدرت هستیم. افراد تیز هوش خلاق و صاحبان اندیشه‌های نو و جدید همانند گرانبهاترین سرمایه‌ها از جایگاه بسیار بالا و ارزشمندی برخوردار هستند.

هر چه قدر جهانی که در آن زندگی می‌کنیم پیچیده‌تر می‌شود نیاز به شناسایی و پرورش ذهنهای خلاق و آفریننده محسوس و روشنتر می‌گردد. در همین رابطه نونیامی معتقد است:

«شانسی برای بدست آوردن خلاقیت بالقوه می‌تواند موضوع مرگ و زندگی هر جامعه‌ای باشد» (گاستون، 1985).

به همین دلیل امروزه جامعه، بیش از هر زمان دیگر به افراد خلاق و هوشمند نیاز دارد در شرایط کنونی، مسائل خلاقیت از تمرین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است.

در مورد خلاقیت و شناخت کودکان خلاق باید خاطر نشان سازیم قبل از اینکه که آتی بتواند خلاق شود باید شرایط یا محیط مناسب فراهم شود. خصوصیات افراد خلاق و غیر خلاق مباحثی چند را در رابطه با محیط خانوادگی با خلاقیت را به بار آورده به طوری که هم اکنون عقیده بر این است که محیط خانوادگی انسان خلاق چیزی سوال محیط خانوادگی آدم غیر خلاق می‌باشد.

این تفاوت مخصوصا در آنچه که مربوط به روابط والدین و فرزندان می‌باشد جنبه مشخصتری دارد. برای این مثال نمونه‌ای را که توسط شینر (1970) در این رابطه انجام گرفته است را می‌آوریم، وی درباره ده دختر تیزهوش و خلاق مطالعه نموده است و به این نتیجه رسیده است که خانواده‌هایشان در حدود آنها کنند سختگیری می‌کنند. این دختران خواندن را زود آموخته بودند و سرگرمی‌های بسیار خلاقانه‌ای داشتند (شعر و نقاشی) و خود را دارای قدرت تخیل بسیاری می‌دانستند.

بین کشورها و گروههای اجتماعی مختلف، به تفاوتهای چشمگیری در زمینه روابط والدین و فرزندان یا به عبارت دیگر شیوه‌های فرزند پروری برخوردیم که در دهه‌های نخست میلادی (سه دهه نخست) حاضر، روشهای فرزند پروری تا حدود زیادی زیر نفوذ مکتب رفتارگرایی بود. جای تردید است که پدران و مادران زیادی این شیوه خشک را به کار بسته باشند. اما به هر حال دیدگاه متخصصان آن زمان چنین وده است. (اتکنیسون، 1983).

به نظر می‌رسد در حال حاضر شاهدند در جهت عکس هستیم و چنین می‌نماید که امروز، والدین احساس می‌کنند که ساده گیری پاسخگویی مشکل آنها نیست. به هر حال روابط والدین و کودک یکی از بحثهای مهم روانشناسی است. البته باید توجه داشت که رفتار والدین ابعاد مختلف دارد و  فقط شامل تغییرات یکنواخت نمی‌شود.

به طوری که ممکن است والدین هم فرزند خودشان را دوست بدارند و هم اینکه آنها را طرد نمایند، یا اینکه در حین درست داشتن آنها در انضباط نیز سخت گیری کنند، پاسخ طفل نیز صرفاً به یک جنبه از رفتار والدین با شخصیت آنها ارتباط پیدا نمی‌کند. بلکه ما حصل ترکیب عوامل مختلف می‌باشد.

هر چند پیش بینی ویژگیهای شخصیتی بعدی بر مبنایی روشهای خاص فرزند پروری بسیار دشوار است اما شواهدی در دست است که بر اساس آن می‌توان گفت بدون شک خانواده مهمترین نقش را در کنترل و هدایت تخیل و ظهور خلاقیتها ایفا می‌کند، با اینکه عوامل ژنی، پیدایش استعداد خلاقیت را هر افراد ممکن می‌سازد معذلک بروز و رشد این استعدادها تحت تأثیر عوامل محیطی قرار دارد. به طوری که می‌توان گفت: خلاقیت به عنوان یک استعداد حاصل تعامل پیچیده وراثت و محیط است. (افروز، 1371) sf; ihd tvckn \v,vd

در این پژوهش برآنیم تا مشخص کنیم که آیا شیوه‌های فرزند پروری با روشهای که والدین در تربیت فرزندانشان به کار می‌برند چه تأثیری بر خلاقیت آنان دارد؟

بیان مسئله :

نقش الگوهای فرزندپروری و تأثیرات آنان به میزان خلاقیت کودکان، چه در روند تکاملی انسان و چه در توسعه ترقیات آینده جهان، امری شایسته التفات بوده و در هر عصری که این نقش در غبار کم اتفاقی مسئولان رنگ باخته و یا به بوته فراموشی سپرده شده است، جهان به گرفتار آمده است، و اهمیت آن است که الگوهای فرزند پروری و خلاقیت یکی از مشکلات و گرفتاریهای جوامع بشری می‌باشد چرا که این امر با سیاست اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیوندهای ناگسسته وارد که با تاسف در خانواده و آموزش و پرورش امروز ما نیز سرچشمه بسیار نارساییها به شمار می‌رود.

از طرفی مسئله خلاقیت مسئله‌ای است که در همه کشورها اعم از پیشرفته صنعتی و یا در حال رشد مطرح و در همه زمانها به نحو خاص خود بروز کرده است، لذا تحقیق درباره عوامل و راههای شکوفایی آن همواره مورد نیاز جوامع بوده است. از طرفی تنوع ضرر و زیانهایی که از این راه یعنی نادیده گرفتن افراد خلاق جامع به عمر انسانها و یا به منابع مادی آنان می‌رسد آنچنان رقم شایان توجهی را در برمی‌گیرد.

باید تکاملهای آموزشی کارایی خود را بیشتر در راه افزایش استعدادها و تواناییهای کودکان به کار برند. شناخت و آگاهی نسبت به الگوهای فرزند پروری‌ و میزان خلاقیت می‌تواند و به والدین و کودکان و همچنین مسئولان آموزش و پرورش و محققان و نظریه پردازان اجتماعی و فرهنگی کمک کند تا در برخورد با کودکان آگاهانه عمل کنند و مسائل و مشکلات آنها را در نظر داشته باشند.

در این راستا، برآنیم تا علل متفاوت شکوفایی خلاقیت و همچنین عللی که مانع از رشد خلاقیت کودکان می‌شود را بررسی کرده و به اثبات برسانیم و با روشهای متفاوت والدین، سلطه گری، آسان گیری و وابستگی شدید، مورد مقایسه و ارزیابی قرار دهیم. تا کار کرد هر یک از روشهای مورد نظر به میزان خلاقیت کودکان نشان داده و مناسب بودن و مزایا و معایب هر کدام از آنها را با روشی علمی به اثبات برسانیم.

ضرورت و اهمیت تحقیق :

بدون شک اهمیت و نقش نهاد خانواده به عنوان اولین جایگاه اجتماعی و مهمترین عامل تعیین کننده رفتار کودکی بر کسی پوشیده نیست. لذا لازم است والدین به عنوان مهمترین اعضای این نهاد که در تماس دائم با هستند و دینای او را می‌سازند. از روشهای تربیتی کودک اطلاع کافی داشته باشند، یکی از مشکلات عمده که معمولا والدین با آن روبرو هستند، عدم اطلاع کافی از چگونگی کاربرد شیوه‌های تربیتی مناسب در مورد فرزندانشان است، والدین معمولاً از نتایج برخوردهای خود با کودکان بازخوردی دریافت نمی‌کنند، پدر و مادر نمی‌داند در هر سنی از فرزندانشان چه انتظاراتی باید داشته باشند، معمولاً والدین از روشهای به ارث رسیده از نیاکان خود برای تربیت فرزندان استفاده می‌کنند و کمتر به فکر اصلاح آن روشها هستند.

لذا اگر والدین بدانند که روشهایی که آنها برای تربیت فرزند خود به کار برند چه اثرات منفی می‌تواند داشته باشند. در به کارگیری آن روشها دقت کافی منظور خواهد داشت، از طرف دیگر همانطور که بارها گفته شده است اهمیت نیاز به ذهنهای خلاق و آفریننده در جامعه کنونی، پرورش کودکان خلاق به عنوان منابع انسانی فردا بر هیچ کس پوشیده نیست تورنس (1979)

با گفته خود مبنی بر اینکه هیچ یک از ما دقیقا نمی‌دانیم در آینده چه چیزی در انتظار ماست» با وضعیت مبهمی به آینده‌ اشاره می‌کند اما (1990) در کتاب خود تحت عنوان جابه‌جایی در قدرت آینده‌ای روشن برای ملتها پیش بینی می‌کند (خوارزمی، 1372) و همچنین یکی از معضلات کل جامعه‌ای که در جهان سوم زندگی می‌کند. پدیده استعماری فرار مترها می‌باشد که تاریخ شواهد بسیاری از آن به یاد دارد.

افرادی مبتکر و خلاق که به خاطر بضاعت‌ مالی و کسب موفقیتهای بهتری برای زندگی از کشورها باید خود مهاجرت کنند و در کشورهایی که منتظر فرصتهایی برای در اختیار گرفتن این نابغه‌های مبتکر و سازنده هستند ساکن می‌شوند و متأسفانه جامعه علمی از وجود آنان بی بهره مانند.

یکی دیگر از اهداف این تحقیق نشان دادن تأثیرات منفی برخوردهای ناآگاهانه والدین و بر بیان در اخر تربیت و پرورش فرزندان و دانش آموزان و خصوصا کودکان نوجوانان سرآمد است. نتایج و بررسی‌هایی که در این زمینه به عمل آمده است نشان دهنده اوضاع بسیارو رقمت بار این کودکان است که گرفتاری بهری اطرافیان خود هستند.

اهداف تحقیق عبارتند از :

1.      بررسی سبکهای فرزند پروری والدین

2.      بررسی سبکهای خلاقیت

3.      بررسی تأثیر سبکهای فرزند پروری بر میزان خلاقیت کودکان

بررسی تأثیر سبکهای فرزند پروری والدین بر میزان خلاقیت کودکان

 رشته علوم تربیتی و آموزش ابتدایی – روش تحقیق

فهرست مطالب:

فصل اول  

مقدمه    ۵

بیان مسئله :    ۹

ضرورت و اهمیت تحقیق :    ۱۰

فصل دوم پیشینه تحقیق

۱۳
پیشینه تحقیق    ۱۴

تعریف خلاقیت    ۱۷

مفهوم خلاقیت    ۲۰

نظریه های مربوط به خلاقیت:    ۲۳

خلاقیت معمولی و خارق العاده:    ۲۷

چه چیزی خلاقیت نیست؟    ۲۸

تفکر خلاق:    ۳۱

فرآیند خلاق:    ۳۲

عوامل موثر در خلاقیت:    ۳۵

عواملی که مانع خلاقیت می شود:    ۴۲

روشهای پرورش خلاقیت:    ۴۴

ویژگی های کودکان خلاق:    ۵۰

اشکال مختلف تخیل و جلوه های خلاقیت در کودکان:    ۵۶

شیوه های ارتباط والدین با فرزندان:    ۵۸

الگوی شفیر:    ۶۱
۱- والدین مقتدر (همتای ربع اول در الگوی شیفر):    ۶۲
۲- والدین سهل گیر (همتای ربع دوم در الگوی شیفر):    ۶۲
۳- والدین مستبد (همتای ربع سوم در الگوی شیفر):    ۶۳
۴- والدین مسامحه کار بی اعتنا (همتای ربع چهارم در الگوی شیفر):    ۶۴

موقعیت و تأثیر خانواده بر رفتار فرزندان:    ۶۵

چگونه رفتارهای ولدین می تواند خلاقیت را برانگیزد:    ۶۶

نیل به دستاورد – نه نمره    ۶۹

والدین فعال و مستقل:    ۷۰

قدردانی از خلاقیت:    ۷۰

تصور ذهنی از آینده:    ۷۱

شوخ طبعی:    ۷۲

اصول تورنس    ۷۲

شیوه های فرزندپروری:    ۷۴

فصل سوم    ۸۱

مقدمه:    ۸۲

نمونه آماری:    ۸۲

روش آماری:    ۸۳

ابزار تحقیق:    ۸۴

ابزار تحقیق:    ۸۴

پرسشنامه شیوه های فرزند پروری:    ۸۴

پایایی و اعتبار آزمون:    ۸۵

آزمون سنجش خلاقیت:    ۸۷

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها    ۸۹

فصل پنجم و منابع در این پایان نامه موجود نیست ( متاسفانه در جای یگه هم  دنبال این فصل بودیم پیدا نکردیم )

جدول شماره ۱:  میانگین خلاقیت کودکان با توجه به سبک فرزندپروری والدین    ۹۱

جدول شماره ۲: جدول همبستگی مربوط به فرضیه شماره یک    ۹۱

جدول شماره ۵ : میانگین خلاقیت کودکان با توجه به سبک فرزند پروری    ۹۵

جدول شماره ۶: جدول همبستگی مربوط به هزینه شماره ۳    ۹۵

جدول شماره ۷: توزیع فراوانی سبک فرزند پروری والدین    ۱۰۱

جدول شماره ۸ : توزیع فراوانی سبک فرزند پروری والدین    ۱۰۱

جدول شماره ۹ : توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۲

جدول شماره ۱۰ : توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۲

جدول شماره ۱۱ : توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۲

جدول شماره ۱۲ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۳

جدول شماره ۱۳: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۳

جدول شماره ۱۴ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزند پروری والدین    ۱۰۴

جدول شماره ۱۵ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۴

جدول شماره ۱۶ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزند پروری والدین    ۱۰۵

جدول شماره ۱۷ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۵

جدول شماره ۱۸ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۶

جدول شماره ۱۹ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۶

جدول شماره ۲۰: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۷

جدول  شماره ۲۱: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۷

جدول شماره ۲۲ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۷

جدول شماره ۲۳ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۸

جدول شماره ۲۴ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین.    ۱۰۸

جدول شماره ۲۵ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۹

جدول شماره ۲۶ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۰۹

جدول شماره ۲۷: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۰

جدول شماره ۲۸ :  جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۰

جدول شماره ۲۹: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۱

جدول شماره ۳۰ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۱

جدول شماره ۳۱: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۱

جدول شماره ۳۲ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۲

جدول شماره ۳۳ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۲

جدول شماره ۳۴ : جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۳

جدول شماره ۳۵: جدول توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۳

جدول شماره ۳۶ : توزیع فراوانی سبکهای فرزندپروری والدین    ۱۱۴

جدول شماره ۳۷ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۴

جدول شماره ۳۸ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۵

جدول شماره ۳۹ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۶

جدول شماره ۴۰ : جدول توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۶

جدول شماره ۴۱ : جدول توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۷

جدول شماره ۴۲ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۷

جدول شماره ۴۳ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۸

جدول شماره ۴۴ : توزیع فراوانی خلاقیت کودکان    ۱۱۹

تعاریف نظری واژه ها:    ۱۲۰

نگرشهای فرزندپروری:    ۱۲۱