مبانی نظری پایان نامه روابط شهر و روستا جدید

رابطه شهر و روستا از گروه پایان نامه رشته جغرافیا

توقف فروش این پایان نامه دیگر به فروش نمی رسد

بخشی از فصل دوم

1- مبانی نظری و چارچوب تحقیق

1-1- مقدمه

استفاده ازطرح توسعه در کشورهای جهان سوم باعث قطبی شدن فضاهای ملی،عدم تعادل منطقه ری،تمرکز بی حدو حصر سرمایه و امکانات درمراکز و مناطق خاص و عقب ماندگی بخشهای وسیعی از سرزمینها شده است که این نتایج خود مهاجرت شدید ومتروکه شدن سکونتگاها را در پی داشته است،زیرا کانون های رشد توسعه به طور متعادل توزیع نمی شود تصور مهمی که از تئوری مکان مرکزی وجود دارد آن است که این تئوری فرضیه ای دارد به این معنی که هر روستایی جهت دستیابی به کالا و خدمات مورد نیاز خود به نزدیک ترین محل مراجعه می کند.

به عبارت دیگر این فرضیه پیشنهاد می کند که دسترسی به هر کالا محدود به نواحی مجاور فرعی است و مناطق برای اینکه مردم گاهی به یک مرکز و گاه به مرکز دیگر بروند هم پوشی ندارند. بدین ترتیب در می یابیم که این نباید درست باشد نظر به این که دلایل زیادی ممکن است ما را وادار کند که به خاطر نیاز به یک نوع کالا و خدمات دورتر برویم از نظریه مکان مر کزی به دو طریق می توان استفاده کرد.

اول) رابطه بین اندازه و الگو سکونتگاهها.

دوم) در برنامه ریزی ناحیه ای.

علاوه بر این کاربرد سلسله مراتب در توسعه روستایی می تواند از قطبی شدن جلو گیری کرده و تعادل در سطح ناحیه :منطقه یا کشور به وجود آورد اگر سلسله مراتب مرکزی در این سطوح،قاعده مند از روی آگاهی باشد نقش مهمی در توسعه فضایی در پهنه جغرافیای ملی وپراکنش متعادل در زیستگاهها خواهد داشت.(پاپلی یزدی وهمکار، 1385: 182 ،181)

1-2- نظریه فون تاتن

فون تاتن اقتصاد دان آلمانی در راستای رابطه شهر روستا بر جریان تولید کشاورزی در بازار شهر ها توجه دارد و نظریه وی مبتنبی بر استقرار کشت های متفاوت در جلگه ای هموار و بی عارضه است که محصولات کشاورزی از مناطق پیرامون شهر تولید شده و به مرکز شهر انتقال می یابد

فون تاتن در مطالعات خود به این نتیجه رسید که در قیمت فروش تولید کشاورزی در تولید،عامل دیگری که همان تعرفه حمل نفل است اثر می گذارد.(رضوانی، 1382: 46)

وی شهر را بزرگ تصور می کند که با دشتی بزرگ که حاصلخیز ی یکنواختی دارد،احاطه شده است این شهر محدوده روستایی خود را از نظر کالا و خدمات تامین می کند و برای عرضه بازار تولیدات کشاورزی نواحی روستایی، بازار فراهم می سازد هزینه های حمل نقل اهمیت بسیار دارد،در نتیجه کالای حجیم و سنگینی در مجاورت شهر تولید می شود.

کالاهای سبک و کم حجم می توانندهرپزینه حملونقل نسبتا”کمتری در برداشته باشند. بنابر این در مکانهای دور تر ساخته می شود بدین ترتیب نظامی از دایره های هم مرکز پدیدار می شود.(مهندسان مشاورDHV هلند،1371: 79 ،78)

اولین دایره،منطقه مرکزی است جایی که در آنجا قیمت زمین در سطح بسیار بالا است و به کشت محصولات از قبیل صیفی،میوه سبزی،و پرورش دامهای شیرده اختصاص داده می شود. به عبارت دیگر این منطقه برای تولید محصولات در نظز گرفته می شود که ارزش بیشتری داردو حمل نقل این تولیدات به مناطق دور مشکلی را ایجاد می کند.

دومین ،کمر بند حلقه ای،به جنگل کاری اختصاص دارد
سومین منطقه ای است که اختصاص به کشت های منفاوت غلات دارد،
چهارمین کمربند نیز،با آیش زمین برای دامپروری در نظر گرفته می شود

بخشی از فصل اول

بررسی سیر تطور اندیشه توسعه به ویژه توسعه روستایی نشانگر آن است که تصمیم‌سازان، تصمیم گیران و مجریان امر توسعه بر بازاندیشی در این حوزه تأکید داشتند. به طوری که این اندیشه از دهه 1950 که تأکید اساسی بر رشد اقتصادی داشته با تحول در آن به سمت نگاهی جامع تر به ویژه توسعه فرهنگی، اجتماعی – اقتصادی و نهایتاً جنبه مکانی – فضایی با طرح مفاهیمی چون مساوات طلبی، خوداتکایی، توسعه از پایین، نیازهای بنیادی، بهبود محیط زیست و… قدم برداشت[1].

در حوزه اندیشه توسعه روستایی نظریات، مدل‌ها و رویکردهای متعددی طرح گردیده که هر کدام در چارچوب اصولی خود بر الگویی خاص تأکید داشتند که از آن جمله می توان به نظریه مکان مرکزی[2]، مدل قطب رشد[3]، رویکردکارکردهای شهری در توسعه روستایی[4]، رویکردتوسعه اگروپلیتن[5] و رویکرد شبکه منطقه ای[6] اشاره نمود. این نظریه‌ها، مدل‌ها و رویکردها از تقدم و تأخر برخوردار هستند و به نوعی تکمیل کننده یکدیگر از نظر مبنایی و اصولی هستند. برخی از این نظریه‌ها، از نظر اجرایی، با وجود پیامدهای نامطلوب فضایی – مکانی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی هنوز مورد توجه هستند.

در تحقیق حاضر (پایان نامه رابطه شهر و روستا ) با توجه به سئوالات، فرضیه و اهداف، نظریه شبکه منطقه ای به عنوان نظریه پایه در تدوین دیدگاه حاکم بر تحقیق انتخاب گردیده است. ولی به جهت بسترسازی بعضی از نظریات در تدوین نظریه مذکور،مورد بررسی قرارگرفته اند.

رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی

ناکامی نظریه‌های مبتنی بر رشد اقتصادی، از اواخر دهه 1960 برنامه‌ریزان به رویکردهایی توجه کردند که یکپارچه کردن توسعه روستایی و شهری و توزیع فضایی کارا از کارکردهای شهری را مدنظر قرار می دادند[2].

جانسون (1970 م) در این خصوص اعتقاد دارد، از نظر تاریخی رمز توسعه اقتصادی کشورهای صنعتی در ارتباط بین مراکز شهری و نواحی پیرامون آنها، و در پیدایش الگوی فضایی که در آن مکان‌های مرکزی در جاهای مناسب قرار گرفته اند؛ نهفته است، خصوصاً این که شهرهای بازاری، تجاری شدن کشاورزی را تحرک بخشیده و امر مبادله مؤثر کالا و خدمات را تسهیل کرده اند[3]. ولی در کشورهای در حال توسعه به جهت تداوم ماهیت اقتصاد روستایی (معیشتی) باعث گردید تا بازارهایی به اندازه کافی بزرگ برای تجاری کردن کشاورزی شکل بگیرد و شبکه تولید و مبادله صنعتی نیز ایجاد نشوند[4].

رابطه شهر و روستا

دنیس راندنیلی (1976م)با تأسی از نظرات جانسون برای اضافه نمودن ابعاد فضایی و مکانی به برنامه ریزی‌های منطقه ای و فضایی -به عنوان مکمل سایر انواع برنامه‌ریزی منطقه‌ای و نه جایگزین آنها- رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی را مطرح ساخت. در این ارتباط مطالعات او نشان می دهد که ارزش یک سیستم سکونتگاهی یکپارچه در این است که کارآیی به صورت مکانی بروز می کند. این سیستم این امکان را به وجود می آورد تا آن دسته از خدمات، تسهیلات و تاسیسات زیربنایی که نمی توان به لحاظ صرفه اقتصادی در روستاهای کوچک و آبادیها مستقر کرد، برای جمعیت پراکنده در یک مکان مرکزی قابل دسترسی نمود[5].

نظریه کارکردهای شهری در توسعه روستایی به برنامه ریزی و توسعه منطقه ای در درجه اول بر مفهوم « یکپارچگی عملکردی – فضایی »[6] و سپس بر مفاهیم مکان‌های مرکزی و مراکز خدمات با مفروضات زیر مبتنی است[7]:

الف- سکونتگاههای با ابعاد و ویژگی‌های عملکردی متفاوت، به ویژه مراکز کوچکتر خدمات روستایی و بازار، نقش مهمی در توسعه روستایی و منطقه ای، می توانند ایفاء کنند؛

ب- مکان‌های مرکزی نقش مهمی در توسعه اجتماعی و اقتصادی منطقه‌ای ایفاء می‌کنند. تعداد این مراکز، توزیع جغرافیایی و خصوصیات عملکردی آنها عوامل مهمی در روند و شکل‌گیری توسعه منطقه ای به شمار می آیند.

ج- پیوندمیان سکونتگاهها، برای گسترش دسترسی به خدمات و تسهیلات واقع در مکان‌های مرکزی و بالا بردن تعامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی بین سکونتگاههای با اندازه و تخصص‌های متفاوت، باید قوی باشد.

پیوندهای زیر بین سکونتگاههای روستایی با توجه به جایگاه و نقش و سطح تعاملات آنها از اهمیت ویژه ای برخودارند:

• پیوندهای بین یک مکان مرکزی و نواحی روستایی پیرامونی؛
•  پیوندهای میان مکان‌های مرکزی واقع در منطقه؛
•  پیوندهای بین مکان‌های مرکزی واقع در منطقه و مکان‌های مرکزی واقع در خارج از منطقه.

با توجه به چارچوب مفهومی که در نظریه کارکردهای شهری در توسعه روستایی بر آن تأکید می گردد، اصول ذیل جهت تحقق اهداف آن (یکپارچگی عملکردی – فضایی و نهایتاً توسعه روستایی) بایستی مورد توجه قرار گیرند[8]:

الف) بر ابعاد فضایی – مکانی توسعه منطقه ای و بر شکل مکان – گرایی برنامه ریزی و تحلیل تأکید گردد؛

ب) یک فرآیند برنامه ریزی مداوم به جای تولید یک طرح جامع توسعه منطقه ای ایجاد شود؛

ج) بر فرآیند تحلیل فضایی خط مشی گرا و مسأله گرا با ماهیت انضمامی و اخباری تأکید گردد؛

د) از روش‌ها و تکنیک‌هایی استفاده شود که به آسانی توسط برنامه ریزان منطقه ای به کار گرفته شود تا به آسانی برای سیاستگذاران قابل درک باشد.

هـ) بر استفاده حداکثر از اطلاعات موجود برای تحلیل‌هایی تأکید شود و جمع آوری اطلاعات و داده‌های جدید، فقط برای مواردی که خلاء اطلاعاتی قابل توجهی در بعضی از زمینه‌ها وجود دارد توصیه می گردد؛

و) بر استفاده ترکیبی از روش‌های تحلیلی توأم با بکارگیری دانش مردمی تأکید گردد.

این رویکرد با توجه به مفروضات و اصول خود چند نکته اساسی را مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه قرار می دهد.

  پر کردن خلا سلسله مراتبی سکونتگاهها از بالا به پایین و از طریق مکان‌های مرکزی شهری امکان پذیر است؛

  ایجاد شهرهای کوچک در پیوند عملکردی با حوزه‌های روستایی محور قرار گرفته تا با تنوع بخشیدن به اقتصاد، صنعتی کردن، عرضه خدمات پشتیبانی و تجاری کردن کشاورزی و… و سرانجام سازماندهی و مدیریت توسعه را برآورده سازند؛

 عدم تحقق یکپارچگی عملکردی – فضایی در نظام سکونتگاهی، مانع پیدایش الگوی متوازن رشد اقتصادی از نظر بخشی و جغرافیایی می شود.[9]

فهرست مطالب (پایان نامه رابطه شهر و روستا )

مبانی نظری تحقیق

۲-۱- نظریه‌ها، مدلها و رویکردهای پایه

۲-۱-۱- نظریه مکان مرکزی

۲-۱-۲- مدل قطب رشد

۲-۱-۳- رویکردکارکردهای شهری در توسعه روستایی

۲-۱-۴- رویکردتوسعه اگروپلیتن

۲- ۱-۵- رویکردشبکه منطقه ای (تئوری پایه تحقیق)

۲-۲- جمع بندی و دیدگاه حاکم بر تحقیق

فصل دوم :

مبانی نظری و چارچوب تحقیق

فصل سوم

مطالعات طبیعی، انسانی و اقتصادی شهرستان زرین دشت

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل تاکسونومیک منطقه