پایان نامه ارزیابی وضعیت و نقش کارکردی دهیاری در روستاهای کوچک

دهیاری روستاها

این تحقیق شامل ۵ فصل بشرح ذیل است:

پایان نامه در مورد نقش و کارکردی دهیاران در روستاهای کوچک

در فصل اول تحقیق ذکر شده که در آن ببان مسئله، فرضیات تحقیق، اهداف تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، کاربردهای تحقیق ، روش تحقیق، روش گردآوری اطلاعات، مقیاسهای سنجش بکار برده شده در تحقیق، شاخص های تحقیق، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، مشکلات و موانع تحقیق ، تعریف مفاهیم  و متغیرهای پژوهش به تفصیل ذکر شده است .

فصل دوم راجع به ادبیات تحقیق می باشد که شامل پیشینه پژوهش و مبانی نظری تحقیق است  که در پیشینه پژوهش به شرح مطالعات پیشین در زمینه موضوع پژوهش داخلی و خارجی پرداخته شده است و در مبانی نظری، ضمن تعریف مدیریت روستایی و پیشینه مدیریت روستایی در ایران و تعریف مشارکت ،فلسفه مشارکت، سطوح مشارکت، پیش شرطهای مشارکت ،نتایج و فواید مشارکت ، ویژگی های مشارکت، ، ضرورت و اهمیت مشارکت، تنگناهای مشارکت، عناصر مشارکت، عوامل مؤثر بر مشارکت ، طبقه بندی انواع مشارکت، ابعاد مشارکت و دیدگاههای مطرح شده در مشارکت پرداخته شده است .

در فصل سوم، جغرافیای طبیعی اسالم را بیان می کند که در آن ویژگیهای طبیعی شهرستان تالش، اسالم تشریح شده است.

در فصل چهارم، جغرافیای اقتصادی و اجتماعی، پیشینه تاریخی ، جمعیت، سواد ، مهاجرت و  بررسی وضعیت شاخص های اقتصادی ، اجتماعی – فرهنگی و رفاهی دهستان اسالم  بحث شده است.

در فصل پنجم یافته های تحقیق و آزمون فرضیات مورد بررسی قرار می گیرد. و بالاخره در فصل پنجم  نتایج تحقیق و راهکارهای پیشنهادی در زمینه مدیریت روستایی و مشارکت مردم در آن را بیان می کند.

ضرورت انجام تحقیق

باتوجه به این که مشارکت عامل موثری در افزایش توان اجتماعت در پاسخگویی به نیاز هایشان و شرکت مردم در جریان توسعه است، و عدم موفقیت برنامه های توسعه، نبود جایگاهی برای مشارکت مردم می باشد، بنابراین مشارکت از جایگاه بالایی برخوردار است. اکنون که موضوع مشارکت روستائیان و مکانیزمهای جلب و بکارگیری آنها در مدیریت روستایی مورد توجه واقع گردیده است و مفهوم جدیدی از مدیریت با عنوان مدیریت مشارکتی وارد ادبیات توسعه شده که این امر، ضرورت انتخاب موضوع مشارکت را در دهستان مورد مطالعه  توجیه می نماید. در سطوح غیر کلان هم  دلایل دیگری  مد نظر است که در موارد ذیل خلاصه می گردد:

فهرست مطالب:

فصل اول : کلیات تحقیق 

۱ـ۱ـ مقدمه
۱-۲- بیان مسئله
۱-۳- سابقه و ضرورت انجام تحقیق   ۳
۱-۴- مفاهیم و اصطلاحات تحقیق
۱-۴-۱- ارزیابی       ۳
۱-۴-۲- روستا ۴
۱-۴-۳- مدیریت روستایی ۴
۱-۴-۴-   دهیاری   ۵
۱-۴-۵-شورای اسلامی روستا      ۶
۱-۴-۶-  نقش کارکردی      ۶
۱-۴-۷- روستای کوچک   ۶
۱-۵-  فرضیه ها     ۶
۱-۶- اهداف تحقیق            ۷
۱-۷- جمع بندی         ۷

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق (مفاهیم،دیدگاهها،و نظریه های مدیریت)

۲-۱- مقدمه         ۸
۲-۲- مفاهیم اصلی تحقیق    ۸
۲-۲-۱-  مدیریت       ۸
۲-۲-۲- سازمان              ۹
۲-۲-۲- ۱- سازمان یا نهاد محلی
۲-۲-۳-  مشارکت            ۱۲
۲-۲-۳- ۱- مدیریت مشارکت جو     ۱۳
۲-۳-  سیر تکوین نظریه های سازمان و مدیریت              ۱۳
۲-۳-۱-  رهیافت سنتی به مدیریت                  ۱۳
۲-۳-۲- رهیافت منابع انسانی به مدیریت                    ۱۴
۲-۳-۳-  رهیافت کمی به مدیریت                ۱۵
۲-۳-۴-رهیافت سیستمی و اقتضایی به مدیریت                ۱۵
۲-۴-  تجارب مدیریت روستایی در جهان                     ۱۵

۲-۴-۱- مدیریت روستایی درهند         ۱۶
۲-۴-۲- مدیریت روستایی در کانادا            ۱۹
۲-۵-  پیشینه مدیریت روستایی در ایران               ۲۰
۲-۵-۱-مدیریت روستایی قبل از انقلاب مشروطیت        ۲۰
۲-۵-۲- مدیریت روستایی از انقلاب مشروطیت تا اصلاحات ارضی        ۲۲
۲-۵-۳-  مدیریت روستایی از اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی          ۲۳
۲-۵-۴- مدیریت روستایی از انقلاب اسلامی تا کنون       ۲۴
۲-۶- قوانین و مقررات مرتبط با دهیاری ها                                 ۲۵

۲-۶-۱-  قانون تأسیس دهیاری های خودکفا درروستاهای کشور   ۲۵
۲-۶-۲- اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاری ها     ۲۶
۲-۶-۳-  آیین نامه استخدامی دهیاری های کشور         ۲۹
۲-۶-۴- دستورالعمل نحوه درجه بندی دهیاری ها                  ۳۰
۲-۷-شاخص های ارزیابی کارکرد دهیاری  ها            ۳۰

۲-۷-۱- شاخص های مربوط به پیش زمینه ها و ساختارها       ۳۱
۲-۷-۱-۱-  تشکیلات و نیروی انسانی          ۳۱
۲-۷-۱-۲- موقعیت جغرافیایی روستا           ۳۱
۲-۷-۱-۳-  موقعیت نسبی روستا         ۳۲
۲-۷-۲- شاخص های اجتماعی            ۳۲

۲-۷-۲- ۱-  جلب مشارکت اهالی      ۳۲
۲-۷-۲-۲- نیروی انسانی         ۳۲
۲-۷-۳- شاخص های اقتصادی           ۳۳
۲-۷-۳- ۱- منابع مالی و درآمدی          ۳۳
۲-۷-۳- ۲- میزان حمایت‌های مالی و اداری از دهیاری‌ها    ۳۴
۲-۷-۳-۳- وضعیت اقتصادی روستا        ۳۴
۲-۸-جمع بندی          ۳۵

فصل سوم : روش تحقیق

۳-۱- مقدمه          ۳۶
۳-۲- قلمرو تحقیق            ۳۶
۳-۳-  روش انجام تحقیق           ۳۶
۳-۴-  روش و ابزار گردآوری اطلاعات             ۳۶
۳-۵- روش نمونه گیری                 ۳۶
۳-۶- جامعه نمونه            ۳۷
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات          ۴۱
۳-۸- موانع و و محدودیت های تحقیق             ۴۲
۳-۹- جمع بندی         ۴۲

فصل چهارم : شرایط جغرافیایی منطقه

۴-۱-  مقدمه       ۴۳
۴-۲-  ویژگی‌های طبیعی        ۴۳
۴-۲-۱- موقعیت            ۴۳
۴-۲-۲- زمین شناسی          ۴۵
۴-۲-۳-  اقلیم        ۴۵
۴-۲-۴-  منابع آب          ۴۶
۴-۳- ویژگی های انسانی        ۴۶
۴-۳-۱-  جمعیت        ۴۶
۴-۳-۲- سواد  ۴۷

۴-۳-۳-  آداب و رسوم           ۴۷
۴-۳-۴- جاذبه های طبیعی و گردشکری       ۴۷
۴-۴- شرایط و خصوصیات روستاهای نمونه         ۴۸
۴-۴-۱ توزیع جغرافیایی       ۴۸
۴-۴-۲- ویژگی های اجتماعی                        ۵۲
۴-۴-۳- ویژگی های اقتصادی       ۵۵
۴-۴-۴-ویژگی های مدیریت روستایی     ۵۵
۴-۴-۴-۱- دهیاران            ۵۶
۴-۴-۴-۲- رئیس شورای اسلامی       ۶۲
۴-۴-۴-۳- بخشداران                 ۶۹
۴-۴-۴-۴- خانوار         ۷۵

۴-۵- جمع بندی   ۷۷

فصل پنجم : آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری

۵-۱- مقدمه        ۸۰
۵-۲- آزمون فرضیه های پژوهش      ۸۰
۵-۳- جمع بندی و نتیجه گیری     ۸۸
منابع

فهرست  جدول ها   (دهیاری روستاها)

جدول۳-۱-  پراکندگی روستاهای نمونه در سطح استان      ۳۸

جدول۳-۲- روستاهای نمونه در هر شهرستان

جدول ۴-۱- پراکندگی روستاهای کوچک و بزرگ درکل استان      ۴۸

جدول۴-۲- دسته بندی خانوار های نمونه درروستاهای کوچک     ۴۹

جدول ۴-۳- دسته بندی خانوارهای نمونه در روستاهای بزرگ           ۵۱

جدول ۴-۴- شرایط جمعیتی روستاهای کوچک نمونه ۵۲

جدول ۴-۵- شرایط جمعیتی روستاهای بزرگ نمونه                      ۵۳

جدول ۴-۶- میزان جمعیت باسواد وشاغل درروستاهای نمونه            ۵۴

جدول ۴-۷- میزان زمین های کشاورزی و دام درروستاهای نمونه     ۵۵

جدول۵-۱- ضریب همبستگی بین ساختار و توفیق درروستاهای کوچک        ۸۱

جدول ۵-۲- ضریب همبستگی بین ساختار و توفیق درروستاهای بزرگ     ۸۲

جدول  ۵-۳-  فراوانی پاسخ ها به میزان توفیق دهیاری هادرروستاهای بزرگ و کوچک          ۸۳

جدول ۵-۴- آزمون فرضیه دوم         ۸۶

جدول ۵-۵- آزمون فرضیه سوم         ۸۶

جدول ۵-۶- آزمون فرضیه چهارم           ۸۷

فهرست نمودارها (دهیاری روستاها)

نمودار۲-۱- پیوندهای بین شهرستان، ایالت و مرکزدر هند      ۱۷

نمودار۲-۲- سازمانی مدیریت امور توسعه در سطوح شهرستان، بلوک و روستا در هند       ۱۸

نمودار۳-۱-  پراکندگی روستاهای تمونه در سطح استا      ۳۹

نمودار۴-۱- دسته بندی خانوار های نمونه درروستاهای کوچک     ۵۱

نمودار۴-۲- دسته بندی خانوار های نمونه درروستاهای بزرگ         ۵۸

نمودار ۴-۳- میزان جمعیت باسواد و شاغل در روستاهای نمونه       ۵۴

نمودار ۴-۴- وضعیت سنی دهیاران        ۵۶

نمودار ۴-۵- وضعیت تحصیلی دهیاران        ۵۷

نمودار ۴-۶- جنسیت دهیاران          ۵۹

نمودار ۴-۷- رابطه دهیاران با محل خدمت          ۶۱

نمودار ۴-۸- وضعیت سنی رئیسان شورای اسلامی      ۶۳

نمودار ۴-۹- وضعیت تحصیلی رئیسان شورای اسلامی        ۶۵

نمودار ۴-۱۰- جنسیت رئیسان شورای اسلامی    ۶۷

نمودار ۴-۱۱- وضعیت سنی بخشداران         ۶۹

نمودار ۴-۱۲- جنسیت بخشداران         ۷۱

نمودار ۴-۱۳- وضعیت تحصیلی بخشداران        ۷۳

نمودار ۴-۱۴- وضعیت تحصیلی خانوار های پاسخگو          ۷۵

نمودار۵-۱- رابطه توفیق دهیاری ها و اندازه روستا       ۸۵

فهرست نقشه ها       

نقشه ۴-۱- موقعیت استان گلستان و شهرستان های آن     ۴۴

نقشه ۴-۲- روستاهای نمونه بزرگ     ۷۸

نقشه ۴-۳- روستاهای نمونه کوچک      ۷۹

چکیده :

ایجاد نهادهای محلی درکشورهای درحال توسعه به دلیل عدم وجود پیش زمینه ها وساختارهای اداری و تشکیلاتی با چالش های خاصی مواجه است. دهیاری ها را می توان نهاد عمومی و غیردولتی(محلی) نامید که طی چند سال اخیر به منظور اداره امور عمومی روستاها در عرصه نظام مدیریت روستایی کشور مطرح و فعال شده اند.

درابتدای راه اندازی دهیاری روستاها مجوز تاسیس دهیاری برای همه روستاهای بالای ۲۰ خانوار صادر می شد، اما در ادامه کار، ایجاد این نهاد نوین در روستاهای کوچک مورد تردید واقع و چنین استدلال شد که تاسیس دهیاری دراین گونه روستاها به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و اولویت با روستاهای بزرگی است که هم به لحاظ جمعیتی و هم توان بالاتر اقتصادی برای حمایت مالی از این نهاد عمومی, امکان مناسب تری را در اختیار دارند.

این در حالی است که بخش زیادی ازمراکز روستایی کشور را روستاهای کوچک(کمتر از ۱۰۰ خانوار) تشکیل می دهند. از طرفی برنامه ریزی روستایی بر لزوم توجه به تمامی سکونتگاه های روستایی تأکید دارد.

پژوهش حاضر با بررسی عملکرد و نقش کارکردی دهیاری روستاها کوچک در صدد است تا از طریق ارزیابی کارآیی دهیاریهای ایجادشده در روستاهای کوچک, به این سؤال پاسخ دهد که آیا اصولاً تأسیس دهیاری در این دسته از روستاها متناسب با اهداف متصور می باشد؟ دراین ارتباط تجزیه و تحلیل تاثیرگذاری عواملی مانند وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها بر میزان موفقیت دهیاری ها از اهداف پژوهش حاضر است. همچنین کارآمدی عامل جمعیت به عنوان ملاک ارایه خدمات در قالب مدیریت روستایی (دهیاری) مورد بررسی قرار می گیرد. استان گلستان به دلیل داشتن تعداد زیادی روستای کوچک دارای دهیاری فعال جهت انجام این مطالعه انتخاب شد.

نتایج حاصل از این تحقیق که به بهره گیری از روش مطالعه توصیفی- تحلیلی صورت گرفت, نشان می دهد که عوامل ساختاری،اجتماعی و اقتصادی رابطه تنگاتنگی بامیزان موفقیت دهیاری درروستاهای کوچک دارد. همچنین این پژوهش نشان می دهد که دهیاری درروستاهای بزرگ به دلایلی موفق تر از روستاهای کوچک عمل کرده است.

مقدمه

روستا به عنوان حلقه آغازین، نقش ویژه‌ای در زنجیره سکونتگاهی کشور دارد. مدیریت روستایی در ۱۰۰ سال گذشته فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. اگر مدیریت روستایی رابه دو سطح سیاسی و عمومی تقسیم بندی کنیم و آن را ایجاد سازوکاری به منظور رسیدن به عمران و توسعه روستا در راستای خواست و نیاز روستاییان بدانیم به نظر می‌رسد مدیریت روستایی در ایران هیچ گاه به طور کامل ایجاد نشده است. شاید بتوان یکی از عوامل اصلی گرایش روز افزون شهرنشینی و چرخش شدید تعداد جمعیت به نفع شهرها را در همین موضوع ارزیابی کرد.

تا قبل از ورود و دخالت دولت در اداره روستاها (قبل از تصویب قانون تشکیل ایالات و ولایات در سال ۱۳۸۴) امور روستا به صورت خودجوش توسط مردم روستا اداره می‌شد. ورود دولت به عرصه مدیریت روستایی کشور را می‌توان سرآغاز برهم خوردن تعاملات ارگانیک میان شهر و روستا دانست.

در ادامه‌ این روند، کاهش قدرت مالکان و حذف تدریجی آنها از صحنه مدیریت روستا تبعات زیادی را در پی داشت.

اصلاحات اراضی در دهه ۴۰ نیز با تشدید این مناسبات به تدریج وزنه جمعیتی را به نفع شهرها سنگین کرد.

تلاش برای ایجاد مدیریتی برخاسته از خود مردم در سال‌های اولیه انقلاب با شکل‌گیری شوراها تجلی یافت اما بدلایل مختلفی از جمله نبود زمینه‌ها و ساختارهای مناسب با نظام شورایی در روستاها و نیز عدم وجود یک نهاد اجرایی، این تلاش‌ها به ایجاد مدیریتی یکپارچه در روستاها منتهی نشد. تصویب قانون وظایف، تشکیلات و انتخابات شوراهای اسلامی در سال ۱۳۷۵ و متعاقب آن تصویب قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا در روستاهای کشور (۱۳۷۷) زمینه‌های ایجاد مدیریتی جدید در روستاهای کشور بود.

با راه اندازی دهیاری‌ها در سال ۱۳۸۲، این نهاد عمومی و غیردولتی، وظایف عمرانی و خدماتی روستاها را بر عهده گرفت. دهیاری به عنوان نهادی محلی که از طریق بخشداری با بدنه مدیریت دولتی مرتبط می‌شود، در واقع نقش رابط میان مردم و دولت را بر عهده دارد.

استقبال گسترده روستاییان از تأسیس دهیاری و تقاضای روزافزون جهت اخذ مجوز تأسیس دهیاری طی چند سال اخیر حاکی از آن است که این مدیریت نوین از جانب مردم روستا مورد پذیرش قرار گرفته است.در ابتدای امر، دهیاری در روستاهای بالاتر از۲۰ خانوار ایجاد می‌شد. تقاضای زیاد برای اخذ مجوز تأسیس دهیاری و نبود زیرساخت‌های مناسب برای ایجاد دهیاری در روستاهای کم جمعیت موجب شد تا این معیار به مرور زمان با تغییراتی مواجه شود.

این موضوع چالش‌های خاصی را در پی داشته است، چرا که با افزایش معیار جمعیتی تأسیس دهیاری تعداد بسیار زیادی از روستاهااز داشتن دهیاری محروم می‌شوند و این امر در تضاد با اهداف برنامه‌ریزان روستایی است.

این پژوهش درصدد است تا ضمن ارزیابی تأسیس دهیاری روستاهای کوچک، موانع و مشکلات خدمات رسانی به این روستاها را مورد ارزیابی قرار داده و جمعیت را به عنوان ملاکی جهت تأسیس دهیاری‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.