محمد حسین شهریار

نویسنده:

محمد حسین شهریار

سید محمد حسین بهجت تبریزی که بعدها نام (( شهریار )) را برگزید و بدین نام مشهور گشت ، به سال ۱۲۸۵ هجری، شمسی در تبریز متولد شد. پدرش میرزا آقا خشکنابی وکیل عدلیه ( دادگستری ) و از افراد سرشناس تبریز بود.

دوران کودکی شهریار مصادف بود با ایام انقلاب تبریز در جریان نهضت مشروطه ، از این رو مدتی طعم نا امنی و آوارگی را چشید و در روستاهای اطراف تبریز و از آن جمله ده آبا و اجدادیش ، خشکناب ، به سر برد . تحصیلات خود را در تبریز آغاز کرد و مدرسه دارالفنون تهران به پایان برد. پس از پایان دوره متوسطه وارد دانشکدۀ پزشکی شد اما کمی پیش از آن که این دوره را به پایان برساند ، بیشتر به دلیل ناداری و تنگدستی و در پی یک شکست عاطفی ، که یه دنبال عشقی نا کام برای او پیش آمد ، تحصیل طب را رها کرد و در خط شاعری افتاد .

بعد از ترک تحصیل به خراسان و به دیدار کمال الملک نقاش بر جسته آن روزگار شتافت و شعری هم با عنوان (( زیارت کمال الملک )) به این مناسبت سرود .

شهریار از سال ۱۳۱۰ بناگزیر وارد خدمات دولتی شد و پس از چند بار تغییر شغل و سمت ، سر انجام در بانک کشاورزی به کار پرداخت و با آن که این کار را هم دوست نداشت تا ایام بازنشستگی به همین خدمت مشغول بود .

شهریار بیشتر اوقات خویش را با شعر و ادب سر می کرد و بویژه در سالهای انقلاب و پس از آن به موضوعات دینی و اخلاقی روی آورد . وی در سال ۱۳۶۷ به سن ۸۴ سالگی درگذشت و  در مقبره الشعرای (( سرخاب )) تبریز مدفون گشت .

دسته بندی : مشاهیر و شخصیت ها

شعر شهریار

محمد حسین شهریاری در سرودن انواع شعر سنتی فارسی از قصیده و مثنوی گرفته تا غزل و قطعه و رباعی مهارتی داشت . گذشته از این در طریق نیمایی نیز طبع آزمایی کرده و قطعات زیبایی چون : (( ای وای مادرم ))، (( دو مرغ بهشتی ))، (( مومیایی ))، (( پیام به انشتین )) از خود به یادگار گذاشته است. در اشعار نیمایی او بویژه در (( پیام به انشتین )) روح انسان دو ستی و همدردی با جهان انسانی گرفتار در چنگال تمدن صنعتی موج می زند تا حدی که زبان او گاهی به مرز شعار نزدیک می شود. در کنار همۀ اینها شهریار به زبان مادری خود، یعنی ترکی آذربایجانی اشعار نغزی سروده است. منظومه سلام حیدربابا ی او ، که به فارسی هم ترجمه شده است، از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی است.عنوان ترکی منظومه (( حیدر بابایه سلام ))

است، که در آن شاعر با دلدادگی تمام از اصالت و زیباییهای روستا و فرهنگ روستایی که خود بدان متعلق بود – یاد کرده است. این منظومه چنان با جان و روح و احساس شاعر پیوند خورده که در واقع جوهر شعر و حاصل یک عمر تأملات عاطفی او را در خود انعکاس داده است. به همین اعتبار می توان شهریار را (( شاعر حیدر بابا )) و (( شاعر شکوه روستا )) نام نهاد. این منظومه نخستین بار در سال ۱۳۳۲ در تبریز منتشر شد و ابتدا در میان اهالی آذربایجان و بتدریج در سراسر ایران شهرت یافت و ورد زبانها شد.

بند اول (( حیدر بابایه سلام )) با ترجمه آن چنین است:

حیدر بابا، ایلدریملار شاخاندا

سللر، سولار شا قلیدیب، آخاندا

قزلار اوناصف با غلیوب باخاندا

سلام اولسون، شوکتوزه، ائلوزه

منیم ده بیر آدیم گلسین دیلو زه

ترجمه : حیدر بابا زمانی که رعد و برق می شود و سیلها و آبهای روان (( باران )) از کوهها و دشتها سرازیر می شوند و دختران زیبا در صفها و گروهی ایستاده ، نگاه می کنند ، سلام و درود باد بر شوکت و عظمت شما و بر جمع و گروه شما . در آن حال مرا نیز به یاد آورید .

شهریار به شاعران طراز اول فارسی یعنی فردوسی، سعدی، مولوی و حافظ عشق می ورزید و بویژه شهر و اندیشۀ حافظ را پیوسته می ستود و شیفتگی بیشتری به لسان الغیب شیراز از خود نشان می داد این عشق و احساس را در دو غزل (( واداع با حافظ )) و (( حافظ جاودان )) بیشتر و ژرفتر نشان داده است. بیشترین لطلیف طبع شهریار در قالب غزل نمودار گشته است. غزلهای او که یادگار دوران جوانی و روزگار پختگی شاعر است، بویژه از لحاظ زبان و احساس در اوج است. گویی او در غزلسرایی از تجربیات سه شاعر بزرگ و غزلسرای نامی ایران: مولوی، سعدی و حافظ بهره مند گشته است.

محمد حسین شهریار
محمد حسین شهریار

درشعر شهریار اندیشه های دینی در قالب نیایشهای مؤثر و دلدادگیهایی که مخصوصاً نسبت به حرت علی علیه السلام از خود نشان داده است، کم نیست. در عین حال روی هم رفته او را شاعری شاد و صاحب طبع و احساس رقیق و بذله گو می یابیم. در شعر او با همۀ آزادگی و علو طبعی که در آن جلوه گر است، دنیا گریزی مطلق جایی پیدا نکرده است. اینک نمونه هایی از شعر او :

چه خواهد بودن

آسمان گو ندهد کام چه خواهد بودن                         یا حریفی نشود رام چه خواهد بودن

حاصل از کشمکش زندگی ای دل نامیست                   گر نماند زمن این نام چه خواهد بودن

آفتابی بود این عمر ولی بر لب بام                               آفتابی به لب بام چه خواهد بودن

مرغ اگر همت آن داشت که از دانه گذشت              گو همه پیچ و خم دام چه خواهد بودن

صبح اگر طالع وقتست غنیمت بشمار               کس نخوانده ست که تام شام چه خواهد بودن

چند کوشی که به فرمان تو باشد ایام                         نه تو باشی و نه ایام چه خواهد بودن

گر دلی داری و پایبند تعلق خواهی                             خوشتر از زلف دلارام چه خواهد بودن

شرط موزونی اخلاق بود شاهد را                                 ور نه موزونی اندام چه خواهد بودن

پیر ما گفت و چه خوش گفت که از خلق مدار                 چشم انعام که انعام چه خواهد بودن

شهریاریم و گدای در آن خواجه که گفت                   (( خوشتر از می و جام چه خواهد بودن ))