پایان نامه ارزیابی اثرات اجتماعی – اقتصادی

ارزیابی اثرات اجتماعی

پایان نامه ارزیابی اثرات اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح هادی در راستای توسعه پایدار روستایی با تکیه بر چارچوب استراتژیکSOAR

مطالعه موردی : روستاهای بخش طرهان شهرستان کوهدشت.

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ­ریزی روستایی

مقدمه

طرح هادی روستایی از جمله طرح های عمران روستایی است که می تواند نقش بنیادی و زیر بنایی در توسعه همه جانبه مناطق روستایی داشته باشد. این طرح، با استفاده از پتانسیل ها و قابلیت های خود می تواند زمینه ساز بهبود تسهیلات عمومی و رفاهی مانند؛ نوسازی مسکن روستایی، معابر جدیدالاحداث و حریم مسکونی، بهبود وضعیت زندگی روستاییان و مشارکت آنان و … باشد.

از جمله اقدامات مهمی که می تواند به تقویت و پایداری آثار این گونه طرح ها کمک شایانی نماید، نظارت و ارزشیابی آن ها می باشد. در واقع انجام این کار، منجر به  آگاهی از نقطه نظرات و عقاید کارشناسان، شناسایی نقاط ضعف و قوت طرح­ها و برنامه­های توسعه­ای خواهد شد. در این راستا توجه به این نکته ضروری است که بسیاری از طرح­ها و پروژه­های توسعه­ی روستایی به مرحله ارزشیابی نمی­رسند. لذا توسعه­گران روستایی، به ندرت از پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت آن مطلع می شوند.

علاوه بر این، در بسیاری از مطالعات ارزشیابی پروژه های روستایی  از روش کیفی و توصیفی و تکنیک های سطحی نگر استفاده می­شود و کمتر از روش های صحیح بهره گرفته شده است. بنابراین هدف کلی این پژوهش میدانی، ارزشیابی تلفیقی طرح هادی روستایی و تهیه یک استراتژی از «فرصت­ها ومهمترین دارایی­ها، بهترین نتایج و آینده مطلوب و آرمانهای پیش رو »در روستاهای بخش طرهان شهرستان کوهدشت ازتوابع استان لرستان می­باشد. نتایج این مطالعه می­تواند مسئولین طرح هادی روستایی شهرستان کوهدشت و استان لرستان را در مدیریت آتی این طرح ها یاری رساند.

فهرست مطالب: ارزیابی اثرات اجتماعی

فصل اول کلیات

مقدمه       ۲
۱-۱-    بیان مسأله پژوهش    ۲
۱-۲-    اهداف پژوهش    ۳
۱-۳-    سوالات تحقیق    ۴
۱-۳-۱- سوأل اصلی تحقیق    ۴
۱-۳-۲- سوألات فرعی تحقیق    ۴
۱-۴-    فرضیه های پژوهش    ۴
۱-۴-۱- فرضیه اصلی پژوهش    ۴
۱-۴-۲- فرضیه های فرعی پژوهش    ۵
۱-۵-    روش تحقیق    ۵
۱-۵-۱- شاخص ها و متغیر های تحقیق    ۶
۱-۵-۲- سطح تحلیل و واحد تحلیل    ۸
۱-۵-۳- حجم نمونه و روش نمونه گیری ۹

۱-۵-۴- روایی و پایایی ابزار تحقیق    ۱۰
۱-۵-۵- روش گردآوری داده ها    ۱۱
۱-۵-۵- روش سنجش متغیرها    ۱۱
۱-۵-۶- مدل استراتژیک پژوهش    ۱۲
۱-۵-۷- مراحل انجام مدل استراتژیک SOAR    ۱۴
۱-۵-۸- روش تجزیه و تحلیل دادهها    ۱۶
۱-۶-    جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق    ۱۶
۱-۷-    کاربردهای تحقیق    ۱۶
۱-۸-    مراجع استفاده کننده از نتایج پژوهش    ۱۷
۱-۹-    مشکلات و موانع انجام پژوهش    ۱۸
جمعبندی فصل اول    ۱۹

فصل دوم مبانی نظری و ادبیات پژوهش
مقدمه       ۲۱
۲-۱- دهیار    ۲۱
۲-۲- تعریف و مفهوم توسعه    ۲۲
۲-۳- توسعه پایدار    ۲۳
۲-۳-۱- روند شکل گیری مفهوم توسعه پایدار    ۲۳
۲-۳-۲- مؤلفه های توسعه پایدار    ۲۴
۲-۴- توسعه روستایی    ۳۰
۲-۴-۱- ضرورت و اهداف توسعه روستایی    ۳۱
۲-۵- راهبردهای توسعه روستایی  ۳۲

۲-۶- تعریف و مفهوم مدیریت روستایی    ۳۳
۲-۶-۱- اهداف مدیریت روستایی    ۳۴
۲-۷- ارزیابی و ارزیابی عملکرد در توسعه روستایی    ۳۵
۲-۷-۱- انواع ارزیابی از نظر زمانی و پیامدهای برنامه    ۳۷
۲-۷-۲- ارزیابی مبتنی بر پیامدهای برنامه (اثرات برنامه)    ۳۸
۲-۸- تاریخچه طرح هادی روستایی    ۳۹
۲-۸-۱- طرح هادی روستایی:    ۴۰
۲-۸-۲- مدت طرح (افق اجرایی طرح هادی):    ۴۰
۲-۸-۳- بازنگری طرح هادی:    ۴۰
۲-۸-۴- ضوابط و مقررات طرحهای:    ۴۰
۲-۸-۵- اهداف طرح هادی روستایی

۲-۸-۶- مراحل تهیه طرحهای هادی روستایی    ۴۲
۱- شناخت و ارزیابی وضع موجود (مرحله اول)    ۴۲
۱-۱- مطالعات جغرافیای طبیعی و سیاسی شهرستان:    ۴۲
۲-۱- مطالعات حوزه نفوذ روستا:    ۴۳
۳-۱- مطالعات حوزه اقتصادی بلافصل روستا:    ۴۳
۴-۱- مطالعات کالبدی روستا:    ۴۳
۵-۱- تجزیه و تحلیل وضع موجود    ۴۴
۲-۸-۷- عملکرد تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی    ۴۶
۲-۸-۸- نقش مشارکت های مردمی در تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی    ۵۰
۲-۸-۹- سازمانهای ذینفع و دخیل در تهیه و اجرای طرح هادی روستایی    ۵۰
۲-۸-۱۰- نقش نهادهای محلی (شوراها و دهیاری ها) در تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی    ۵۱
۲-۸-۱۱- چالش ها و تنگناهای فراروی طرح های هادی روستایی    ۵۳
۲-۸-۱۲- فرصتها و نتایج فراروی طرح های هادی روستایی    ۵۴
۲-۹- پیشینه تحقیق و ادبیات مرتبط با طرحهای هادی روستایی    ۵۵
جمع بندی فصل دوم    ۵۹

فصل سوم معرفی منطقه مورد مطالعه
مقدمه       ۶۱
۳-۱-  معرفی ناحیه مورد مطالعه    ۶۱
۳-۱-۱- موقیعت، حدود و وسعت ناحیه    ۶۱
۳-۲-۲- ویژگی های طبیعی ناحیه مورد مطالعه    ۶۳
۳-۲-۲-۱- وضیعت توپوگرافی    ۶۳
۳-۲-۲-۲- وضعیت اقلیمی منطقه مورد مطالعه    ۶۵
۳-۲-۲-۳- وضعیت دمایی منطقه مورد مطالعه    ۶۶
۳-۲-۲-۴- وضعیت تعداد روزهای یخبندان در منطقه مورد مطالعه    ۶۷
نمودار ۳-۲: میانگین تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد)    ۶۸
۳-۲-۲-۵- وضعیت نم نسبی در منطقه مورد مطالعه    ۶۸
۳-۲-۲-۶- وضعیت بارشی در منطقه مورد مطالعه    ۶۹
۳-۲-۳- وضعیت منابع آب در منطقه مورد مطالعه    ۷۰
۳-۳- ویژگی اجتماعی ناحیه مورد مطالعه    ۷۲
۳-۳-۱- تعداد خانوارهای منطقه مورد مطالعه    ۷۳
۳-۴- ویژگی های اقتصادی ناحیه    ۷۵
۳-۴-۱- وضیعت اشتغال و بیکاری در بخش طرهان    ۷۶
۳-۵- وضعیت اجرای طرحهای هادی در بخش طرهان    ۷۷
جمعبندی فصل سوم    ۸۱

فصل چهارم  یافته های تحقیق
مقدمه       ۸۳
۴-۱- یافته های حاصل از پاسخگویان    ۸۳
۴-۱-۱- وضیعت سنی پاسخگویان    ۸۳
۴-۱-۲- وضیعت جنسیتی پاسخگویان    ۸۴
۴-۱-۳- وضیعت تأهل و تجرد پاسخگویان    ۸۵
۴-۱-۴- وضیعت شغلی پاسخگویان    ۸۶
۴-۱-۵- وضیعت سواد و تحصیلات پاسخگویان    ۸۷
۴-۲- تحلیل استنباطی از دادههای گردآوری شده    ۹۴
۴-۳- آزمون فرضیات پژوهش    ۹۸
۴-۳-۱- آزمون فرضیه اصلی پژوهش    ۹۸
۴-۳-۲- آزمون فرضیه اول پژوهش    ۱۰۰
۴-۳-۳- آزمون فرضیه دوم پژوهش    ۱۰۲
۴-۴- تدوین چارچوب استراتژی SOAR برای توسعه اثربخش طرحهای هادی    ۱۰۴
جمع بندی فصل چهارم    ۱۱۱

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه       ۱۱۳
۵-۱- جمع بندی از نتایج فرضیههای پژوهش    ۱۱۳
۵-۲- نتیجه گیری    ۱۲۰
۵-۳- پیشنهادات پژوهش    ۱۲۸
۵-۳-۱- پیشنهادات تئوریک    ۱۲۸
۵-۳-۲- پیشنهادات کاربردی    ۱۲۸
منابع و مآخذ    ۱۳۲
ضمائم

فهرست جداول(توسعه پایدار روستایی ) طرح هادی روستایی

جدول ۱-۱: متغیرهای مورد استفاده برای سنجش بعد اقتصادی اثرات اجرای طرح هادی۷

جدول ۱-۲: متغیرهای مورد استفاده برای سنجش بعد اجتماعی اثرات اجرای طرح هادی۷

جدول ۱-۳:  تعداد جمعیت و خانوارهای روستاهای مورد مطالعه بخش طرهان۹

جدول ۱-۴: نتایج محاسبه آلفای کرونباخ برای شاخص های مورد بررسی۱۰

جدول ۱-۵: چهار عامل کلیدی در مدل soar12

جدول ۱-۶: سوالات اساسی در مراحل چهارگانه SOAR13

جدول۲-۱: مقایسه ساختار و عناوین مختلف دارای قدرت در دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران۲۱

جدول ۲-۲: چارچوب کلی پیشنهادی شاخص های پایداری روستایی۲۸

جدول۲-۳: عملکرد تهیه طرح های هادی روستایی در روستاهای بالای ۱۰۰ خانوار طی برنامه های اول، دوم و سوم توسعه کشور۴۷

جدول ۲-۴: عملکرد اجرای طرح های هادی روستایی در روستاهای بالای ۱۰۰ خانوار طی برنامه های اول، دوم و سوم توسعه کشور۴۹

جدول شماره ۲-۴: وضعیت دهیاری ها به لحاظ دارا بودن طرح هادی در سال ۱۳۸۸۵۲

جدول ۳-۱:  تعداد جمعیت و خانوارهای روستاهای مورد مطالعه بخش طرهان۶۱

جدول ۳-۲: داده های ایستگاه هواشناسی منطقه ۱۳۹۰ ۶۵

جدول ۳-۳: متوسط دماهای ماهانه در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۶

جدول ۳-۴: متوسط روزهاییخبندان ماهانه در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۷

جدول ۳-۵: متوسط رطوبت نسبی ماهانه در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۸

جدول ۳-۶: متوسط بارش های ماهانه در ایستگاه کوهدشت (سانتیگراد۶۹

جدول ۳-۷: وضعیت کمی منابع آب زیر زمینی استان لرستان و شهرستان کوهدشت۷۱

جدول ۳-۸: تعداد جمعیت زن و مرد روستاهای مورد مطالعه ۱۳۹۰۷۲

جدول ۳-۹: متوسط بعد خانوار در روستاهای مورد مطالعه ۱۳۹۰۷۳

جدول ۳-۱۰: تعداد جمعیت زن و مرد باسواد و درصد باسوادان در روستاهای مورد مطالعه، ۱۳۹۰۷۴

جدول۳-۱۱:درصد اشتغال در بخشهای سه‌گانه اقتصادی ناحیه مورد مطالعه۷۶

جدول ۳-۱۲: جمعیت شاغل و بیکار مرد و زن در روستاهای مورد مطالعه۷۷

جدول ۳-۱۳: روستاهای نمونه و رتبه بندی مدیریت روستایی در آنها۷۹

جدول۴-۱: توزیع پاسخگویان برحسب وضیعت سنی۸۳

جدول۴-۲: توزیع پاسخگویان بر حسب وضیعت جنسیتی۸۴

جدول۴-۳: توزیع پاسخگویان بر حسب وضیعت تأهل۸۵

جدول۴-۴:  توزیع پاسخگویان بر حسب وضیعت شغلی۸۶

جدول۴-۵: توزیع پاسخگویان برحسب وضیعت تحصیلی۸۸

جدول ۴-۶: نظرات پاسخگویان در مورد اثرات اجتماعی طرح های هادی۸۹

جدول ۴-۷: نظرات پاسخگویان در مورد اثرات اقتصادی طرح های هادی۹۱

جدول ۴-۸: نتایج رتبه بندی میزان تأثیرپذیرعوامل اجتماعی از اجرای طرح های هادی۹۵

جدول ۴-۹: نتایج رتبه بندی میزان تأثیرپذیرعوامل اقتصادی از اجرای طرح های هادی۹۶

جدول ۴-۱۰: آزمون فریدمن جهت تصدیق تأثیرگذاری طرح های هادی بر عوامل اقتصادی-اجتماعی توسعه روستایی در بخش طرهان….۹۷

جدول ۴-۱۱: آزمون همبستگی بین رضایتمندی گردشگران و تبلیغات شفاهی۹۹

جدول ۴-۱۲: سنجش میزان اثرات اجرای طرح های هادی بر عوامل اقتصادی توسعه روستایی در بخش طرهان۱۰۰

جدول ۴-۱۳: سنجش میزان اثرات اجرای طرح های هادی بر عوامل اقتصادی توسعه روستایی در بخش طرهان۱۰۲

جدول ۴-۱۴: مجموعه نقاط قوت موجود و فرصت های در پیش روی توسعه طرح های هادی بخش طرهان۱۰۵

جدول ۴-۱۵: مجموعه آرمان ها و نتایج در جهت اثربخشی طرح های هادی روستاهای بخش طرهان۱۰۸

توسعه پایدار روستایی-

فهرست نقشه ها و نمودارها

نقشه ۱-۱: پراکندگی روستاهای بخش طرهان (روستاهای نمونه۸

نقشه ۳-۱: موقیعت جغرافیایی بخش طرهان در استان لرستان۶۳

نقشه ۳-۲: موقعیت توپوگرافیک شهرستان کوهدشت(بخش طرهان۶۴

نقشه ۳-۳: موقیعت ژئومورفولوژیک بخش طرهان۶۵

نمودار ۳-۱: متوسط دمای ماهانه ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۷

نمودار ۳-۲: میانگین تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۸

نمودار ۳-۳:  متوسط رطوبت نسبی در ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۶۹

نمودار ۳-۴: متوسط بارش ماهانه ایستگاه کوهدشت(سانتیگراد۷۰

نقشه۳-۴: رودخانه های استان لرستان و شهرستان کوهدشت۷۱

نمودار ۳-۵: تعداد جمعیت زن و مرد روستاهای مورد مطالعه۷۳

نمودار ۳-۶: تعداد باسوادان به تفکیک زن و مرد روستاهای مورد مطالعه۷۵

نمودار ۴-۱: توزیع پاسخگویان برحسب گروههای سنی۸۴

نمودار ۴-۲: توزیع پاسخگویان برحسب جنسیت۸۵

نمودار ۴-۳: توزیع پاسخگویان برحسب تأهل۸۶

نمودار۴-۴: توزیع پاسخگویان برحسب وضیعت شغلی۸۷

نمودار۴-۵: توزیع پاسخگویان بر حسب وضیعت تحصیلی۸۸

فهرست شکل ها

شکل ۱-۱: تشریح قسمتهای طیف لیکرت و اساس امتیازبندی سنجش نظرات۱۲

شکل ۱-۲: مراحل مختلف پژوهش با مدل Soar15

شکل ۲-۱: راه حل پایداری برای توسعه نظامهای جهانی۲۵

شکل ۲-۲: توسعه پایدار از دیدگاه OECD26

شکل شماره ۲-۳: جایگاه ابعاد مختلف در توسعه پایدار۲۷

شکل ۲-۴: مدیریت روستایی با دیدگاه توسعه پایدار۲۸

شکل ۲-۵: فرآیند تهیه، تصویب و اجرای طرح های هادی روستایی۴۱

شکل ۲-۶: مدل مفهومی تحقیق: محیط توسعه پایدار روستایی و اثرات طرح های هادی در ابعاد آن۵۸

شکل ۳-۵: مدل روش شناسی تحقیق (نمایش گرافیکی مراحل تکمیل پژوهش۸۰

شکل ۴-۱ : جمع بندی ارزش های طیف لیکرت و تبدیل به مقیاس فاصله ای۹۹

شکل ۵-۱: عوامل و عناصر تاثیر گذار در برنامه ریزی راهبردی اثربخش طرح هادی روستایی ۱۱۹

پایان نامه ارزیابی اثرات اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح هادی در راستای توسعه پایدار روستایی با تکیه بر چارچوب استراتژیکSOAR
چکیده
نقش و جایگاه روستاها در فرایندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری شده است.

با این حال روستاهای کشور با مشکلاتی مواجه هستند که بی توجهی به آنها می تواند موانعی برای توسعه ملی باشد. از این رو طرح های هادی از جمله طرح های عمران روستایی است که میتواند نقش بنیادی و زیر بنایی در توسعه همه جانبه مناطق روستایی داشته باشد. پس از گذشت سال های متمادی از تهیه و اجرای طرح های هادی، اثراتی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی روستاها پدیدار شد.

همین سبب پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح های هادی در روستاهای بخش طرهان از توابع شهرستان کوهدشت، صورت گرفته است.

روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش از نوع توصیفی –تحلیلی و همبستگی می-باشد. ابزار گردآوری داده های کیفی، مطالعه کتابخانهای، و ابزار گردآوری داده های کمی از طریق پرسشنامه و با روش پیمایشی بوده است.

برای تجزیه و تحلیل چهار فرضیه مطرح شده از روش تحلیل آماری با نرم افزار SPSS و چارچوب استراتژیک Soar بود. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که اجرای طرح  های هادی موجب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه شده است.

همچنین با کمک چارچوب کیفی Soar، با در نظر گرفتن وضعیت اجرای طرح های هادی در روستاهای مورد مطالعه و همچنین استقبال مردم برای مشارکت در توسعه پایدار روستایی، به تدوین یک چهارچوب استراتژیک برای بهبود اثربخشی اجرای طرح های هادی و بهبود اثرات آنها در روستاهای بخش طرهان پرداخته شد.

واژگان کلیدی: توسعه پایدار روستایی، ارزیابی اثرات اجتماعی ، طرح هادی روستایی ، چارچوب استراتژیک Soar، بخش طرهان.