ورزشهای دوران بارداری و پس از زایمان
سرفصل های مقاله :
ضرورت نرمش در دوران بارداری:
فواید نرمش در دوران بارداری:
نرمش های صحیح ۳ امتیاز بارز به همراه دارند:
ورزش مناسب برای مادران باردار:
نرمش های مخصوص دوران بارداری:
راهنمایی های لازم برای ورزش کردن
اثرات ورزش روی قاعدگی
خطر فقدان قاعدگی در چیست؟
فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار
ورزشهای دوران بارداری
آنچه اهمیت دارد، تغییراتی است که طی چند دهه اخیر در مراقبت های دوران بارداری به وجود آمده است. در گذشته، مادران را از هر نوع ورزش و تحرکی منع می کردند و حرکات نرمشی و پیاده روی را باعث سقط یا زایمان زودرس می دانستند. امروز با تشکیل کلاسهای آمادگی برای زایمان و آموزش تمرین های تنفسی و آماده سازی بدن برای زایمان، بیش از پیش اهمیت ورزش مشخص شده است.
گذشته از مساله آمادگی برای زایمان، اعتقاد بعضی مردم بر این است که بارداری تناسب اندام را خراب نمی کند. افزایش وزن، تغییر رفتارهای جسمانی، تغییر وزن بدن، کاهش نسبی شکم و بزرگی سینه ها موقتی است و مادر عاقل کسی است که این تغییرات را به عنوان یک پدیده موقتی بپذیرد و با ورزش و نرمشهای مناسب در دوران بارداری و پس از زایمان در رفع آن بکوشد.
در دوران بارداری، مرکز ثقل بدن تغییرمی کند و به جلوی ستون فقرات متمایل می شود. به این علت مادر باردار تمایل دارد شانه های خود را به عقب بکشد و در نتیجه حالت فرورفتگی بیش از اندازه ای در ستون فقرات او به وجود می آید که موجب دردهایی در کمر خواهد شد. کم تحرکی، تاثیرهورمون های مثمر ثمر جفت، تغییر در نحوه خوابیدن و برخاستن، این کمردرد را تشدید می کند.
قرارگیری صحیح بدن، جلوگیری از افزایش وزن، نرمش های مداوم روزانه و استفاده از سینه بند مناسب از عواملی است که به برقراری و تناسب اندام کمک می کند.
ضرورت نرمش در دوران بارداری:
برای تامین اکسیژن اضافی مورد نیاز جنین، ضربان قلب و مقدار تنفس مادر افزایش می یابد. نیم ساعت پیاده روی در محیطی آرام و هوای تمیز سبب می شود که این میزان اکسیژن اضافی راحت تر جذب شود. به دلیل تاثیر هورمون های جفت، کم تحرکی و فشار رحم حامله روی دستگاه گوارش و یبوست نیز یکی دیگر از مشکلات بارداری است که با نرمش، پیاده روی و تغذیه مناسب می توان از آن پیشگیری کرد.
فواید نرمش در دوران بارداری:
شاید بتوان در یک جمله گفت هدف از تمرین های بدنی در دوران بارداری حفظ حالت و وضع عضلات بدن و زیبایی اندام مادر است تا بتواند از نظر جسمی و روحی برای زایمان آماده شود.
نرمش های صحیح ۳ امتیاز بارز به همراه دارند:
نخست آن که نرمش باعث می شود دوران بارداری روند بهتری داشته باشد.گردش خون و اکسیژن گیری را تسریع می کند و بدن را در وضعیتی قرار می دهد که قادر باشد کودک را با خستگی کمتری حمل کند. از نظر سلامت اعصاب نیز اثرات ورزش غیر قابل انکار است.
دلیل دیگر آن که نرمش با نیرومند کردن ماهیچه هایی که هنگام زایمان نقش عمده ای به عهده خواهند داشت و نرم کردن مفصل های باسن، بدن را برای زایمان سریع تر و راحت ترآماده می کند. مادری که دوران بارداری به طور مرتب نرمش می کند به داروی مسکن کمتری هنگام تولد نوزادش نیاز دارد.
بالاخره نرمش به قسمت های مختلف بدن اجازه می دهد پس از زایمان، زودتر شکل طبیعی خود را باز یابند، شکم دوباره تو برود، بدن لاغرشود، سینه ها از شکل نیفتند و غیره.
همانطورکه قبلا گفتیم، نرمش و تحرک سبب فعال شدن بهتر دستگاه تنفس و گوارش و رفع مشکل یبوست و تسریع گردش خون در تمام قسمتهای بدن بخصوص در ناحیه پاها خواهد شد.
ورزش مناسب برای مادران باردار:
پیاده روی، شنا و نرمش های مخصوص دوران بارداری از ورزشهای مفید در دوران بارداری هستند.
پیاده روی در دوران بارداری:
روزی ۱۰ دقیقه تا نیم ساعت، پیاده روی روی چمن یا زمین خاکی (سطوح نرم) با یک کفش مناسب و لباس راحت باعث تقویت عضلات شکم و سبب احساس راحتی و نشاط می شود. در صورت احساس ناراحتی یا درد باید این ورزش را قطع و از دیگر ورزشها سود جست.
شنا: برای یک خانم باردار، پس از پیاده روی، شنا بهترین ورزش محسوب می شود. خانم ورزشکاری که به دلیل بارداری مجبور است ورزش را کنار بگذارد، می تواند شنا کند و با این کار، هم فعالیت بدنی خود را حفظ می کند و هم ورزش مفید و فرح بخشی انجام می دهد. شنا موجب آرامش جسم و روح می شود و در کم کردن اضافه وزن نیز موثر است. از طرف دیگر شنا یکی از بهترین تمرین های ماهیچه ای و تنفسی است.
با توجه به این دلایل، شنا برای مادر آینده بسیار مفید است. استفاده از استخر بجز در فصل تابستان که معمولا تعداد مراجعان زیاد است، در دیگر فصول بی ضرر است و خطری برای مادر باردار ندارد، ولی باید از شیرجه زدن و مسابقه خودداری شود.
نرمش های مخصوص دوران بارداری:
این نرمش ها را می توان در منزل انجام داد. روزانه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از وقت خود را به این نرمش ها اختصاص دهید. این تمرین ها به سه دسته تقسیم شده اند: تمرین های تنفسی، ماهیچه ای و آرام بخش.
با داشتن چگونگی روند یک زایمان و آنچه شما باید در طول مدت وضع حمل انجام دهید، بهتر می توانید به فواید این نرمش ها پی ببرید.
این نرمش ها با وجود سادگی برای زن باردار، کافی است و زایمان راحت تر را سبب می شود.
راهنمایی های لازم برای ورزشهای دوران بارداری :
اگر بارداری شما دچار مشکلاتی است، پیش از شروع به نرمش یا ورزش با پزشک یا ماما مشورت کنید.
قبل از نرمش ۱۵ تا ۱۰ دقیقه خود را گرم کنید.
چند دقیقه ورزش روزانه (حداقل ۳ بار در هفته) بهتر از یک ساعت ورزش هفتگی یا نامنظم است.
بهتر است بعد از هر ۱۵ دقیقه فعالیت ۵ دقیقه استراحت کنید.
از انجام ورزشهای سنگین در هوای مرطوب، گرم یا هنگامی که تب دارید خودداری کنید.
به منظور پرهیز از سرگیجه، به آرامی از جای خود بلند شوید و از ماه چهارم حاملگی به بعد، تمرین هایی در وضعیت خوابیده به پشت را انجام بدهید.
اگر علایم غیر معمول در شما ظاهر شد، ورزش را متوقف و با مشاور ورزشی خود مشورت کنید.
برای جلوگیری از کاهش آب بدن، قلب، حین و پس از ورزش مایعات فراوان بنوشید.
هنگام شنا از شرکت در مسابقه و شیرجه رفتن خودداری کنید. از وان گرم و سونا بخصوص در ۳ ماهه ابتدای بارداری بپرهیزید.
از ورزشهای سخت، پرانرژی و قدرت گیر در دوران بارداری خودداری کنید، بخصوص اگر آن فعالیت ها را قبلا تجربه نکرده باشید.
تمرین را باید به محض احساس خستگی، درد، گرفتگی عضلانی، ضربان قلب نامنظم، ضربان قلب بالاتر از ۱۰۰ بار در دقیقه قطع کنید.
باید یادآوری کرد که اگر در نرمش بدنی زیاده روی نشود، این گونه ورزشها خطری به همراه ندارند.
آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی وجود دارد؟
بله این اختلافات در زمینه سیستم اسکلتی و عوامل بیومکانیکی نمود دارند.ورزشکاران زن بطور معمول(ولی نه همیشه)کوچکتر و کوتاهتر بوده،لگنی پهن تر دارند،زانوها به داخل متمایل شده و ساق پاها انحنای کمتری دارند.این خصوصیات از جمله مواردی است که احتمال ایجاد بعضی از آسیبها مانند دردهای کشککی-رانی را بالا میبرد.ورزشکاران زن درصد بالاتری از چربی بدن داشته و حدود۳۰ درصد قدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که خصوصاً مربوط به اندام فوقانی است.اما در هر صورت به رشته ورزشی خاص است تا اینکه جنسی خاص عاملشان باشد.
آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟
تمرینات منظم ورزشی دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است.یعنی کاهش فشار خون،پایین آوردن تعداد ضربان قلب و افزایش ظرفیت هوازی همراه با کاهش درصد چربی بدن،تمام تمام موارد فوق به پیشگیری از آترواسکلروز و بیماریهای قلبی کمک میکنند.به علاوه ورزشهای توام با اعمال وزن روی بدن،سبب تقویت استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان می شوند.
در چه مواردی بانوان نباید ورزش کنند ؟
زمانی تصور میشد که ورزش شدید به سیستم تولید مثل زنان آسیب وارد میکند.در ضمن عقیده داشتند که زنان خصوصاً در جریان عادت ماهیانه نباید ورزش کنند.امروزه خلاف هر دوی این موارد ثابت شده است.
اثرات ورزش روی قاعدگی
ورزشکاران زن مستعد اختلالات قاعدگی از جمله تأخیر در شروع آن،فقدان اولیه و ثانویه ،افزایش فاصله بین دو سیکل قاعدگی و فقدان تخمک گذاری می باشند.مثلاً فقدان قاعدگی در ۳ تا ۵ درصد کل جمعیت رخ میدهد اما در ۱۵تا۶۰ درصد زنان ورزشکار مشاهده میشود.از جمله علل آن وزن پایین بدن،از دست دادن سریع وزن،شروع سریع ورزشهای سنگین،تغذیه ناکافی در مقایسه با احتیاج به انرژی و وجود استرس های فیزیکی و روانی است.
خطر فقدان قاعدگی در چیست؟
در صورت فقدان قاعدگی به مدت طولانی،خطر کاهش دانسیته استخوانی و ایجاد پوکی استخوان زودرس وجود دارد.به نظر میرسد سایر اختلالات قاعدگی ناشی از ورزش هم در کاهش دانسیته استخوان در دراز مدت موثر باشند.فقدان هورمون استروژن،لااقل به صورت تئوریک سبب بالا رفتن چربیهای خون و ایجاد آتروسکلروز زودرس میشود.پس درمان مناسب اختلالات قاعدگی اهمیت بسزایی دارد.
بهترین راه جلوگیری از حاملگی در یک زن ورزشکار در سنین باروری چیست؟
در کل روشهای متعددی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد.یکی از قابل پذیرش ترین این روشها،استفاده از قرصهای ضدبارداری است که با توجه
به نسل جدید آنها که دارای تعادل مناسبی از هورمونهای استروژن و پروژسترون است،دارای عوارض کمتری میباشند.از جمله فواید دیگر آنان میتوان به رفع علائم دردناک پیش از شروع قاعدگی،کاهش آنمی فقر آهن،ضایعات خوش خیم پستانی،بیماریهای التهابی لگن،کیستهای تخمدانی و رماتیسم مفصلی اشاره کرد.به هر حال در صورت نیاز،از طریق مشاوره با پزشک نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد.
فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار
انجام تمرینات منظم بدنی در طی حاملگی سبب بهبود خواب،بالا رفتن حس اعتماد به نفس،کاهش شدت و یا بروز درد کمر و وریدهای واریسی،جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن و حفظ سطح آمادگی بدنی مادر میشود.اگرچه از لحاظ تئوریک،ورزش شدید در جریان حاملگی میتواند سبب ایجاد آسیب هایی به نوزاد و یا مادر شود.با توجه به تحقیقات انجام شده لزومی به کاهش شدت ورزش در زن باردار حس نمی شود.
چه ورزشهایی در یک حاملگی سالم و بی خطر توصیه میشوند؟از انجام
چه ورزشهایی باید خودداری کرد؟آیا شکل ورزش برای تمام زنان باردار یکسان است؟
در جریان حاملگی،ورزشهای با شدت کم تا متوسط انجام میشود.ورزش منظم(حداقل ۳ بار درهفته)به شکلهای مقطع ترجیح داده میشود.
بعد از سه ماه اول حاملگی از ورزش در حالت خوابیده به پشت خودداری ورزند.چرا که این حالت سبب کاهش برون ده قلبی در بعضی زنان میشود.در ضمن دوره های طولانی مدت ایستادن هم توصیه نمیشود.
در صورت احساس خستگی باید ورزش را قطع کنند.اصولاً فعالیت تا حدی توصیه میشود که به خستگی نیانجامد.ورزشهای بدون وزنه مثل دوچرخه سواری و شنا با حداقل خطر آسیب به مادر و جنین همراه بوده و میتوانند
تا پایان دوران حاملگی ادامه یابند.
انجام هر گونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسیب به شکم هر ماه باشد،ممنوع است.خصوصاً در سه ماه آخر حاملگی،با توجه به وزن رحم حامله و نیز اضافه وزن،مادر باید مراقب از دست دادن تعادل بدن،ناشی از تغییر در محور ثقل باشد.
باید رژیم غذایی مناسب در جریان حاملگی و ورزش تأمین شود،به علاوه تأمین آب مورد نیاز بدن داراری اهمیت است.
ورزشهای دوران حاملگی وابسته به وضعیت هر فرد تفاوت خواهد کرد.نوع این ورزشها بسته به سطح آمادگی بدنی قبلی خانم باردار،وضعیت
پزشکی وی،در دسترس بودن وسایل تمرینی و ترجیح خود وی است.
قطع ورزش در صورت وجود هر یک از علائم زیر توصیه میشود:تنگی نفس،سردرد،ضعف عضلانی،تهوع،خستگی،درد قفسه سینه،درد پشت،درد لگن،اشکال در راه رفتن،کاهش فعالیت جنین،انقباضات متوالی رحم،خونریزی از واژن و ترشح مایع آمنیوتیک.
منع مطلق انجام ورزش در حین حاملگی شامل موارد زیر است:خونریزی های اخیر رحمی،دیسترس جنینی،بیماریهای قلبی،سابقه سقط یا زایمان زودرس(بیش از یکبار)،فشار خون حاملگی دیابت و بیماری کلیوی کنترل نشده،پارگی اخیر پرده ها.
ورزشهای دوران بارداری